ยาเสพติดกำเนิดใหม่ คืออะไร ทำไมแรงถึงตาย?

การแพร่ระบาดของยาเสพติดในไทยนั้นกระจายเป็นวงกว้าง เมื่อปราบปรามได้จำนวนหนึ่ง ก็มีกลุ่มใหม่เกิดขึ้นเสมอ รวมไปถึงมีการพัฒนาให้เกิดเป็นยาเสพติดชนิดใหม่ ๆ ในหลากหลายรูปแบบ ทั้งใช้ปริมาณน้อยลง แต่รุนแรงขึ้น, ตรวจจับสารยากขึ้น, เปลี่ยนรูปลักษณ์เพื่อหลบหลีก หรือแฝงอยู่ในรูปแบบของยาที่ใช้ในชีวิตประจำวันอย่างยาแก้ไอ และอื่น ๆ อีกมาก ทำให้คุณอาจไม่ทันรู้ตัวว่าภัยยาเสพติดอยู่ใกล้ตัวของคนที่คุณรักมากกว่าที่คิด

เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของการป้องกันและต้านภัยยาเสพติด วันนี้

จะพาคุณไปทำความรู้จักกับยาเสพติดกำเนิดใหม่ ทั้งลักษณะ ผลข้างเคียง และบริเวณที่เกิดการแพร่ระบาดผ่านบทความนี้

ยาเสพติดกำเนิดใหม่ คืออะไร

จากการประชุมวิชาการยาเสพติดแห่งชาติ ครั้งที่ 9 เภสัชกรวิโรจน์ สุ่มใหญ่ ผู้ช่วยเลขาธิการด้านปราบปรามยาเสพติด สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ได้พูดถึงคำนิยามว่า ยาเสพติดกำเนิดใหม่ คือ ยาเสพติดที่ยังไม่เคยถูกนำออกมาเผยแพร่ในสังคมมาก่อน จึงยังไม่ค่อยมีผู้ใช้ยาปรากฏให้เห็น และยังไม่เคยมีการแพร่ระบาดอย่างรุนแรงมาก่อน อีกทั้งยังไม่มีความชัดเจนในเรื่องสถานะทางกฎหมายที่ใช้ในการควบคุม จึงสามารถหลบเลี่ยงกฎหมายได้ในบางประเทศ

อ่านบทความที่เกี่ยวข้อง: 

ปัญหายาเสพติดในไทย และแนวทางการแก้ไข ปี 2566

ยาเสพติดกำเนิดใหม่ เกิดขึ้นได้อย่างไร

สาเหตุหลักของการเกิดยาเสพติดกำเนิดใหม่นั้นมีอยู่ไม่กี่ข้อ หลัก ๆ คือ เพื่อเปิดสินค้ายาเสพติดชนิดใหม่ชิงส่วนแบ่งการตลาด และเพื่อหลบเลี่ยงกฎหมาย

ทำไมยาเสพติดกำเนิดใหม่จึงสามารถหลบเลี่ยงกฎหมายได้?

ยาเสพติดกำเนิดใหม่ใช้ความไม่ชัดเจนในสถานะของตัวยาทางกฎหมาย ทำให้ไม่สามารถระบุชัดได้ว่ายานี้ผิดกฎหมายหรือไม่

จากรายงานของ UNODC ปี 2012 พบว่ามียาเสพติดกำเนิดใหม่มากถึง 251 ชนิด โดยเรียกยาเสพติดชนิดใหม่เหล่านี้ว่า Legal Highs และกลุ่มที่น่ากลัวที่สุด คือ Designer Drugs ที่ตัวยาเป็นสารสังเคราะห์ที่ถูกออกแบบโครงสร้างเคมีใหม่ แต่ให้ผลไม่ต่างจากยาเสพติดขนานเดิม ทำให้ตัวยาเหล่านี้เป็นสารใหม่ที่ไม่มีชื่ออยู่ในบัญชีควบคุมขององค์การสหประชาชาติ และไม่มีกฎหมายควบคุมที่ชัดเจน หากอธิบายเป็นคำง่าย ๆ คือ เพราะเป็นของใหม่ เลยไม่ขึ้นชื่อว่าผิดกฎหมาย จะเอาผิดได้ก็ต่อเมื่อถูกควบคุมชัดเจนแล้ว

ยกตัวอย่างเช่น สารออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทใหม่ (NPS หรือ New Psychoactive Substances) เป็นกลุ่มยาเสพติดสังเคราะห์ที่ออกแบบให้มีฤทธิ์คล้ายยาเสพติด เช่น โคเคน ยาบ้า ยาอี แต่ยังไม่ถูกควบคุมตามอนุสัญญาขององค์การสหประชาชาติ ได้แก่ อนุสัญญาเดี่ยวว่าด้วยยาเสพติดให้โทษ ค.ศ. 1961 และอนุสัญญาว่าด้วยวัตถุที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท ค.ศ. 1971 ทำให้ไม่ผิดกฎหมายตามอนุสัญญา อย่างไรก็ตาม NPS หลายตัวอาจถูกกำหนดให้ผิดกฎหมายในบางประเทศที่มีการระบาดหนัก

ยาเสพติดกำเนิดใหม่ ต้องเป็นสารที่ถูกสังเคราะห์ใหม่เท่านั้นหรือไม่?

ยาเสพติดกำเนิดใหม่นั้นอาจเป็นสารที่มีมานานแล้วแต่เพิ่งถูกนำมาใช้ หรือเริ่มแพร่ระบาดอย่างกว้างขวางก็ได้ เช่นในกรณีการตรวจพบยาเสพติดเฟนทานิลครั้งแรกในประเทศไทยเมื่อเดือนกันยายน 2565 ที่ผ่านมา

ตามปกติแล้วเฟนทานิลถูกใช้ทางการแพทย์เพื่อระงับความเจ็บปวดในกรณีที่ใช้มอร์ฟีนไม่ได้ผลเท่านั้น เพราะสารนี้มีความรุนแรงมาก หากซึมผ่านผิวหนังอาจส่งผลอันตรายถึงชีวิต แต่เดิมมาเฟนทานิลจึงไม่ได้ถูกจัดเป็นยาเสพติดที่ผิดกฎหมาย แต่เมื่อนำมาผสมกับยาเสพติดอื่น ๆ ทำให้มีความรุนแรงเป็นเท่าทวี โดยเฟนทานิลออกฤทธิ์แรงกว่าเฮโรอีนถึง 50 เท่า และรุนแรงกว่ามอร์ฟีนถึง 100 เท่า

ด้วยเหตุการณ์การแพร่ระบาดนี้จึงทำให้เฟนทานิลที่เคยถูกใช้ทางการแพทย์เท่านั้นกลายเป็นยาเสพติดกำเนิดใหม่

การแพร่ระบาดของยาเสพติดกำเนิดใหม่ในไทย

80% ของยาเสพติดในไทยมีลักลอบนำเข้ามาผ่าน 3 จังหวัด คือ เชียงใหม่ เชียงราย และแม่ฮ่องสอน ซึ่งติดกับชายแดนของประเทศเพื่อนบ้าน ทั้งในรูปแบบยาเสพติดที่ทางการรู้จัก และทั้งในรูปแบบที่ไม่มีใครรู้จัก ถึงแม้การเท่าทันจะเป็นการป้องกันที่ดีที่สุด แต่ก็ไม่สามารถเอาชนะกระบวนการค้ายาเสพติดเหล่านี้ได้ทุกครั้ง เพื่อลดโอกาสที่คนที่คุณรักจะหันไปใช้ยาเสพติด ข้อมูลนี้จึงเป็นสิ่งจำเป็นในการสอดส่องเฝ้าระวัง

จากข้อมูลยาเสพติดกำเนิดใหม่ที่มีเผยแพร่มักมีประกาศในข่าวยาเสพติดต่าง ๆ โดยยาเสพติดกำเนิดใหม่ที่มีการแพร่ระบาดหนักช่วงปลายปี 2565 ที่ผ่านมา คือ เฟนทานิล ดังที่กล่าวตามด้านบน และ แฮปปี้

แฮปปี้ หรือ Happy Water ยาเสพติดกำเนิดใหม่ที่รุนแรงขั้นเสียชีวิต

แฮปปี้ เป็นยาเสพติดกำเนิดใหม่ที่แพร่ระบาดในสถานบันเทิงของไทย ตัวยาเสพติดถูกบรรจุในถุงพลาสติกทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดเล็ก บางซองคล้ายถุงยางอนามัย ต้องอาศัยการสังเกตอย่างดีจึงจะแยกออก ภายในซองบรรจุผงสีขาวขุ่น หนักประมาณ 15-20 กรัม

ทางโฆษกรัฐบาลไทยกล่าวว่า การแพร่ระบาดของแฮปปี้ เป็นการแพร่ระบาดแบบกองทัพมด โดยมีการลักลอบจำหน่ายในพื้นที่ จังหวัดท่าขี้เหล็ก ประเทศเมียนมา ตรงข้ามกับ อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงรายของไทย และนำมากระจายขายในพื้นที่ต่าง ๆ

จากรายงานของกรมการแพทย์ สถาบันบำบัดรักษา และฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติดแห่งชาติบรมราชชนนี รายงานว่าตัวยาเสพติดแฮปปี้ มีส่วนผสมของสาร Benzylpiperazine (BPZ) มีฤทธิ์คล้ายยาบ้า แต่รุนแรงน้อยกว่า อยู่ที่ประมาณ 1 ใน 10 ของยาบ้า ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาท ทำให้เคลิบเคลิ้ม สนุกสนาน

นอกจากนี้ยังมีรายงานเพิ่มเติมอีกว่าเป็นยาเสพติดที่กลุ่มผู้ค้ายาผสมกันขึ้นมาเอง โดยผสมกับยาหลากหลายชนิด เช่น ยาอี ยาบ้า สารไดอาซีแพม คาเฟอีน และทาร์มาดอน ผสมกัน แล้วนำมาชงกับเครื่องดื่ม โดยกลุ่มผู้ค้างอวดอ้างสรรพคุณว่าทำให้สนุกได้มากกว่าเสพยาเสพติดเพียงชนิดเดียว

ผลข้างเคียงของยาเสพติดแฮปปี้สามารถทำให้มีอาการหลอน และหวาดระแวง นอกจากนี้ยังมีการใช้ยาเสพติดหลายชนิดจึงผลต่อระบบประสาทมากกว่าปกติ และเมื่อใช้ร่วมกับเครื่องดื่มมึนเมาจะเสริมฤทธิ์กันอาจเกิดอันตรายต่อร่างกายและสมองจนถึงขั้นเสียชีวิตได้

ยาเสพติดชนิดใหม่แบบผสม

รายชื่อยาเสพติดกำเนิดใหม่ที่สรุปอย่างเป็นทางการ

ในการประชุมวิชาการยาเสพติดแห่งชาติ ครั้งที่ 9 ปี 2551 ได้มีการสรุปรวมยาเสพติดกำเนิดใหม่ไว้ถึง 10 ชนิดด้วยกันได้แก่

ลักษณะเป็นยาเม็ดกลมแบน มีสีเขียวออกฤทธิ์คล้ายยาในตระกูลเอ็กซ์ตาซี หรือยาอี เรียกได้ว่าเป็นยาอีรูปแบบใหม่ มีการจับกุมผู้ต้องหามาแล้ว (ผู้เสพยา) แต่ไม่สามารถดำเนินคดีทางกฎหมายได้

โดยกลุ่มยาเอ็กซ์ตาซีจะออกฤทธิ์ในเวลา 45 นาที และอยู่ในร่างกายได้ยาวนานประมาณ 6-8 ชั่วโมง อาจทำให้ใจสั่น ความดันโลหิตสูง ส่งผลต่อประสาทรับรู้ ทั้งการได้ยินและมองเห็นแสงสีต่าง ๆ ผิดไปจากความจริง และมีผลต่อการควบคุมอารมณ์

ลักษณะคล้ายน้ำแข็งทุบละเอียด ก้อนสีขาวใส ฤทธิ์เหมือนยาบ้า ตัวชนิดนี้แต่เดิมตรวจพบในยาบ้า แต่มีความเข้าใจว่าเป็นสิ่งแปลกปลอมที่เจือปน การทำงาน DMA เมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้วจะถูกเปลี่ยนให้เป็นยาบ้าที่ตับ

กลุ่มยานี้จะออกฤทธิ์กระตุ้นสมอง แม้จะไม่ถึงขั้นเสพติดแต่ก็อาจจะมีอาการทางจิตได้ หากใช้ในปริมาณมาก จะทำให้หัวใจเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูง มือสั่นเดินเซ อาจมีอาการชัก ส่งผลให้เส้นเลือดในสมองแตกและเสียชีวิตได้ในที่สุด หากใช้เป็นเวลานานจะขาดสมาธิ อ่อนเพลียง่าย หูแว่วเห็นภาพหลอน หากยาหมดฤทธิ์จะซึมเศร้า ในกรณีร้ายแรงคือคิดทำร้ายตัวเองได้

ลักษณะเป็นเม็ดยายาวรี มีร่องแบ่งครึ่งเม็ดเหมือนเฮโรอีน ออกแบบมาให้เป็นยารักษาคนติดเฮโรอีน โดยมีฤทธิ์ที่เบากว่า ช่วยลดการใช้เฮโรอีน อย่างไรก็ตามยาชนิดนี้มีการระบาดอยู่ในหลายประเทศ เช่น สวีเดน นิวซีแลนด์ ออสเตรเลีย เสพโดยการกินและฉีด

กลุ่มยานี้จะออกฤทธิ์กดประสาท รู้สึกร้อนวูบวาบ ผ่อนคลาย ไม่มีอาการเจ็บปวด แต่อย่างไรก็ตามเฮโรอีนเป็นยาเสพติดที่เกิดผลทางร่างกายและจิตใจอย่างรุนแรง แต่ก็ยังถือว่าเสพติดได้ง่ายกว่ามอร์ฟีนและฝิ่นมาก อย่างในกรณี Subutex แม้จะมีฤทธิ์ที่อ่อนกว่าแต่ยังให้ก่อให้เกิดการเสพติดได้อยู่ดี เมื่อเสพเป็นระยะเวลานาน ร่างกายจะทรุดโทรม ความคิดสับสน เจ็บปวดทั่วร่างกาย

4. Synthetic Heroin Pills (3-methylfentanyl)

ลักษณะเป็นผงละเอียดสีน้ำตาลอ่อน บรรจุในถุงซิปล็อก โดยใช้สูดเข้าผ่านทางโพรงจมูกแล้วจะให้ฤทธิ์เหมือนกับเฮโรอีน มึนเมา และง่วงซึม ระบบการหายใจถูกกด โดยการเสพวิธีสูบควัน เฮโรอีนจากเข้าสู่สมองภายใน 7 วินาที

ลักษณะเป็นผงละเอียดสีขาว จะคล้ายกับ Synthetic Heroin Pills ที่ใช้วิธีสูดเข้าโพรงจมูกให้ได้ฤทธิ์เหมือนเฮโรอีน และนอกจากนี้ยังทำให้เกิด Parkinsonian Syndrome หรือ กลุ่มอาการพาร์กินสัน

กลุ่มอาการพาร์กินสันจะมีอาการหลัก ๆ ได้แก่ สั่น เกร็ง เคลื่อนไหวช้า และเสียการทรงตัว ในภาพรวมของกลุ่มอาการนี้เกิดจากความเสื่อมของเซลล์สมอง โดยเฉพาะส่วนที่สร้างโดพามีน ทำให้โดพามีนมีปริมาณน้อยลง จึงส่งผลให้เกิดความผิดปกติของการเคลื่อนไหว และนอกจากนี้ โดพามีนยังเป็นสารสร้างความสุข เมื่อมีปริมาณน้อยลง ทำให้ซึมเศร้า และวิตกกังวลได้ ในระยะสั้น ๆ จะมีความจำไม่ดี และเสื่อมความจำในระยะท้าย ๆ รวมไปถึงประสาทการรับรู้กลิ่นและรสที่ไม่ดี

ลักษณะเป็นผงสีขาว เสพโดยใช้การสูดควัน ให้ฤทธิ์กระตุ้นประสาท ทำให้เกิดอาการตื่นเต้น ก้าวร้าว หลงผิดชนิดหวาดระแวง

ยาชนิดที่ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาท จะทำให้หัวใจเต้นเร็ว ขาดสมาธิ อ่อนเพลียง่าย ต้องใช้ยามากระตุ้นตลอด เมื่อขาดยาจึงส่งผลเสียต่อสุขภาพจิต และทำให้หวาดระแวง ขาดความสุข

ลักษณะเป็นยาน้ำสีต่าง ๆ มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาไม่ชัดเจน เป็นสารเสพติดสูตรผสม โดยส่วนผสมหลัก คือ ยาน้ำแก้ไอ และน้ำต้มกระท่อม บางคนอาจผสมยากล่อมประสาทเข้าไปด้วย โดยส่วนใหญ่มักพบที่พื้นที่ภาคใต้

ในทางการแพทย์แผนโบราณนั้น มีการนำกระท่อมมาใช้ทดแทนเฮโรอีนโดยช่วยลดอาการปวดกล้ามเนื้อ สามารถใช้เสริมเฮโรอีน เพื่อค่อย ๆ ลดปริมาณการเสพเฮโรอีน และลดอาการถอนยาจากเฮโรอีนได้ อย่างไรก็ตาม การใช้กระท่อมในปริมาณที่มากเกินไปอาจทำให้เกิดอาการติดได้ มีฤทธิ์กล่อมประสาท เบื่ออาหารคลื่นไส้ และปวดกล้ามเนื้อ หากขาดนาน ๆ จะทำให้เป็นซึมเศร้าได้

อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ 

กระท่อม และสมุนไพรเลิกยาชนิดอื่น ๆ

8. เด็กซ์โตร (Dextromethorphan)

ลักษณะเป็นยาเม็ดแก้ไอ เสพโดยการกิน ทำให้เกิดอาการมึนเมา และประสาทหลอน มีอาการสับสน แต่จริง ๆ แล้ว Dextromethorphan เป็นยาแก้ไอที่นิยมใช้กันมายาวนาน เพราะประสิทธิในการรักษาที่ดี และปลอดภัยสูง โดยขนาดของการรักษาตามปกติ คือ 15-30 มิลลิกรัม ใช้ทุก 6-8 ชั่วโมง ปริมาณสูงสุดที่ใช้ต่อวันไม่เกิน 120 มิลลิกรัม ในขนาดยาปกตินี้จะไม่มีผลทำให้เคลิบเคลิ้ม หรือมีฤทธิ์แก้ปวด หรือเกิดฤทธิ์ที่เป็นพิษต่อร่างกาย

แต่ในส่วนของเด็กซ์โตรนั้นถูกนำมาใช้ในขนาดที่สูงถึง 360 มิลลิกรัมซึ่งมากกว่าปกติเป็น 3 เท่า เพื่อลดความเจ็บปวด มีความสุข และทำให้เกิดอาการเป็นพิษเฉียบพลัน จากบทความ 

ยาแก้ไอ เดกซ์โทรเมทอร์แฟน และการทำไปใช้ในทางที่ผิด

โดยคณาจารย์คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้พูดถึงผลกระทบต่อร่างกายว่าจะมีอาการดังนี้ คลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียนศีรษะ กล้ามเนื้อทำงานไม่ประสานกัน พูดไม่ชัด ม่านตาขยาย กระวนกระวาย สูญเสียความทรงจำ อาจหมดสติจากการกดการหายใจ และเสียชีวิตได้

ลักษณะเหมือนไฟแช็กแก๊สสำเร็จรูป แบบใช้หมดแล้วทิ้ง เสพโดยการสูดดมเพื่อเอาแก๊สบิวเทน ทำให้เกิดอาการมึนเมาจากฤทธิ
์กดประสาท ขาดสติ และเกิดอันตรายต่อสมองได้ มักพบการแพร่ระบาดในชุมชนแออัด หรือ สลัม ในยุโรปมีออกมาตรการควบคุมอย่างเคร่งครัดโดยห้ามขาดไฟแช็กให้แก่เยาวชนอายุต่ำกว่า 18 ปี แต่ในไทยยังไม่มีการควบคุมอย่างจริงจัง

เมื่อผู้เสพสูดดมก๊าซบิวเทนจากไฟแช็กแก๊สจะทำให้ออกซิเจนในปอดลดลง ทำให้ปริมาณของออกซิเจนในเลือดและเนื้อเยื่อต่าง ๆ ลดลงตามไปด้วย ซึ่งมีผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้หายใจถี่ มึนงง คลื่นไส้ และอาจทรงตัวไม่อยู่จากการขาดออกซิเจน เมื่อขาดนานเกินไปจะทำให้หมดสติจนเสียชีวิตได้

10. หนังกบตากแห้ง/กระดาษซับ (Cane toads skin/Bufo paper)

เช็คอาการคนที่คุณรักว่าเป็นผู้ป่วยยาเสพติดระดับใด

ยาเสพติดไม่เคยหนุดนิ่ง ภัยยาเสพติดอยู่ใกล้ตัวขมากกว่าที่คิด เหล่านี้คือยาเสพติดกำเนิดใหม่ ยาเสพติดชนิดใหม่ ที่คุณต้องระวัง ภูฟ้าเรสท์โฮมรวบรวมมาให้ในบทความนี้

ยาเสพติดกำเนิดใหม่ในไทย แรงถึงตาย - ภูฟ้าเรสท์โฮม