5 ลำดับขั้นตอน การเลิกยาเสพติด – ภูฟ้าเรสท์โฮม ศูนย์เลิกยาเสพติด

” เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นอย่างแพร่หลายในสังคมไทย ทุก ๆ คนจะต้องมีคนรู้จักหรือคนที่อยู่ในสังคมของเราไม่มากก็น้อยที่เลือกใช้สารเสพติด อาจเป็นด้วยเหตุผลส่วนตัว ความเครียด ความต้องการในการหาความสุขชั่วคราว ฯลฯ

 สถานฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยเลิกยาเสพติด (

บำบัดยาเสพติดเอกชน) ขออาสาพาท่านผู้อ่านให้ได้ศึกษาข้อมูลอันเป็นสาระสำคัญที่ทางวารสารพยาบาลทหารบกได้เผยแพร่ออกมาเป็นวิทยาทานเพื่อให้คนไทยได้มีความรู้เบื้องต้นในบทความ “การประยุกต์ทฤษฎีขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่”

จากระบบรายงาน บสต. ของศูนย์อำนวยการป้องการและปราบปราม กรมสุขภาพจิตพบว่า

“ผู้เข้ารับการบำบัดรักษายาเสพติด กระทรวงสาธารณสุข ปี 2556-2558 มีจำนวนรวม 310,988 และพบว่า ร้อยละ 50 ของสัดส่วนทั้งหมด เป็นเยาวชน อายุ 15 – 24 ปี”

ทฤษฎีขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (Transtheoretical Model (TTM) / Stages of Change Model)

ทฤษฎีขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม คือหนึ่งในวิธีการ แนวทาง หรือ ทฤษฎีที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้ใช้สารเสพติด บุหรี่ สุรา พฤติกรรมทางเพศ ฯลฯ ทฤษฎีที่กล่าวไปนี้กำเนิดจากการเฝ้าสังเกตุพฤติกรรมของผู้ที่พยายามเลิกบุหรี่ โดย ดร.โปรแซสก้า และ ดร.เวลิเซอร์ จากมหาวิทยาลัย โรด ไอส์แลนด์ (University of Rhode Island)

ทฤษฎีนี้กล่าวว่า ไม่ว่าจะเป็นการ 

 บุหรี่ สุรา พฤติการณ์ทางเพส หรือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใด ย่อมผ่านขั้นตอนการเปลี่ยนแปลง (stages of change) ตามลำดับ 5+1ขั้น ดังนี้ (Prochaska, Norcross, Diclemente, 2006)

1. ขั้นไม่สนใจปัญหา (Precontemplation)

บุคคลที่อยู่ในขั้นนี้ยังไม่คิดจะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใน 6 เดือนข้างหน้า คิดว่าพฤติกรรมที่ปฏิบัติอยู่ไม่เป็นปัญหา ไม่เห็นผลเสียที่เกิดขึ้น บางคนอาจเคยพยายามที่จะเปลี่ยนพฤติกรรมมาแล้ว แต่ล้มเหลว จึงไม่คิดที่จะเปลี่ยนแปลงอีก กลุ่มนี้ควรได้รับการกระตุ้นให้คิดถึงประโยชน์ของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ให้มากขึ้นและเร้าอารมณ์ให้รู้สึกว่า การกระทำพฤติกรรมที่ไม่ดีของตนเองส่งผลกระทบต่อผู้อื่นด้วย

2. ขั้นลังเลใจ/ชั่งใจ (Contemplation)

บุคคลที่อยู่ในขั้นนี้เริ่มคิด หรือรับรู้ว่าพฤติกรรมที่ทำอยู่เป็นปัญหา จึงคิดที่จะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมภายใน 6 เดือนข้างหน้า หรือคิดจะเปลี่ยนแปลงใน 30 วันข้างหน้า โดยไม่เคยมีความพยายามที่จะเปลี่ยนพฤติกรรมมาก่อน กลุ่มนี้จะเริ่มต้นพิจารณาผลดีและผลเสียของการปฏิบัติพฤติกรรมของตนที่ผ่านมา แต่จะรับรู้ข้อดีและข้อเสียของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในระดับที่ใกล้เคียงกัน อาจเคยได้รับผลกระทบจากการปฏิบัติพฤติกรรมที่ไม่ดีมาแล้ว ดังนั้น กลุ่มนี้ควรได้รับการเรียนรู้ว่า เมื่อมีการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมแล้ว เขาจะเป็นอย่างไร ลดอุปสรรคหรือข้อเสีย ในการเปลี่ยนพฤติกรรม (reduce the cons of changing behaviour)


3. ขั้นเตรียมตัว (Preparation)

บุคคลในขั้นนี้ มีความตั้งใจที่จะเปลี่ยนพฤติกรรมในอนาคตอันใกล้ภายใน 30 วันข้างหน้า และเคยเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมมาแล้วอย่างน้อย 24 ชั่วโมง ในเรื่องของบุหรี่คือเคยตั้งใจหรือมีความพยายามที่จะเลิกสูบมาบ้างแล้วอย่างน้อย 1 วัน กลุ่มนี้จะเริ่มต้นการกระทำบางอย่างที่จะมุ่งไปสู่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม เช่น บอกเพื่อนและครอบครัวว่าจะเปลี่ยนพฤติกรรมใหม่ ดังนั้น ผู้ที่อยู่ในระยะเตรียมตัวควรได้รับการกระตุ้นหาแหล่งสนับสนุนช่วยเหลือ(support) เพื่อให้กำลังใจและเรียนรู้วิธีการปฏิบัติตัว ในการเลิกสูบบุหรี่

4. ขั้นลงมือปฏิบัติ (Action)

บุคคลที่อยู่ในขั้นนี้ เริ่มปฏิบัติในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของตนแต่ยังไม่ถึง 6เดือน การช่วยเหลือบุคคลกลุ่มนี้ควรสอน ให้คำแนะนำเทคนิคต่าง ๆ เพื่อช่วยให้เขาปฏิบัติกิจกรรมตามข้อตกลง (commitment) ได้ เช่น หากิจกรรมอื่นทำทดแทนพฤติกรรมที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพ ให้รางวัลกับตนเองเมื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมได้ หลีกเลี่ยง บุคคลหรือสถานการณ์ที่ทำให้เขากลับไปมีพฤติกรรมที่ไม่ดี

“ไม่มีใครอยากเป็นภาระของใคร บางทีคนเหล่านี้อาจต้องการความสุขชั่วคราวที่ชีวิตประจำวันของเค้าไม่สามารถหาได้ เท่านั้นเอง”

5. ขั้นดำรงการปฏิบัติตัว (Maintenance)

บุคคลที่อยู่ในขั้นนี้สามารถที่จะปฏิบัติหรือกระทำพฤติกรรมใหม่มาแล้ว มากกว่า 6 เดือน โดยมีการป้องกันการกลับทำพฤติกรรมเดิมซ้ำ (prevent relapse) สิ่งสำคัญในขั้นนี้คือ การช่วยให้บุคคลนั้น รับรู้สถานการณ์ที่ทำให้เกิดความอยาก (temptation) ที่จะกลับไปทำพฤติกรรมเดิม โดยเฉพาะการมีภาวะเครียด ดังนั้นจึงควรหาแรงสนับสนุนจากบุคคลใกล้ชิดที่เชื่อถือหรือ ไว้วางใจ พูดคุยหรือใช้เวลากับบุคคลที่ปฏิบัติพฤติกรรมสุขภาพที่ดี รู้วิธีการจัดการกับความเครียดแทนการหาทางออกโดยการมีพฤติกรรมเดิมที่เป็นผลเสียต่อสุขภาพ

 6. ขั้นสิ้นสุด (Termination)

เป็นขั้นที่บุคคลมั่นใจ ว่าจะไม่กลับไปกระทำพฤติกรรมเดิม ที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพอีก

จากที่ท่านผู้อ่านได้รับรู้ขั้นตอนพื้นฐานของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ที่ทางศูนย์ภูฟ้าเรสท์โฮมฯได้รวบรวมมาให้แล้วนั้น 

บำบัดยาเสพติดเอกชน) มาตรฐานกระทรวงสาธารณสุข หวังเป็นอย่างยิ่งว่าท่านจะได้นำความรู้เหล่านี้เป็นวิทยาทานแก่ตัวท่านเอง หรือคนที่ท่านรัก และอาจจะทำให้เข้าใจผู้ป่วยที่ใช้สารเสพติดได้มากขึ้นนั่นเอง

Source: บทความวิชาการ; การประยุกต์ทฤษฎีขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม กับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ (Application of Transtheoretical Model and Smoking Behavior Modification), พรรณี ปานเทวัญ* อายุพร ประสิทธิเวชชากูร** Pannee Pantaewan, R.N., M.S., Dr.P.H.* Ayuporn Prasittivatechakod, R.N., M.Sc.** – วารสารพยาบาลทหารบก (Retrieved: 14 มิ.ย. 63) 

อ่านบทความฉบับเต็ม

image

ในบทความนี้ ภูฟ้าเรสท์โฮม ศูนย์บำบัดยาเสพติดเอกชน อาสาพาผู้อ่านให้ได้ศึกษาข้อมูลอันเป็นสาระสำคัญที่ทางวารสารพยาบาลทหารบกได้เผยแพร่ออกมา เป็นวิทยาทานเพื่อคนไทย

5 ลำดับขั้นตอนการเลิกยาเสพติด - ภูฟ้าเรสท์โฮม